Καταχώρηση πηγών (Το φύλο στη λογοτεχνία)

Ήμουνα στη μάνα μου στη μανούλα μου
που με προξέναγε και με πάντρεψε
μέσα στην Τουρκιά και μέσα στη Φραγκιά!
Φράγκο μόδωκε, Φράγκο πεθερό,
Φράγκο πεθερό σαν τον Αυγερίνο
‘Ηβρα και πεθερά, σαν την τρανταφυλλιά,
Ήβρα αντραδέρφια δυο, που να μην τα χαρώ.
Το μεγαλύτερο ήταν το καλύτερο
και το μικρότερο ττο διαβολώτερο,
που με ξύπναγε τα μεσάνυχτα.
- Σήκου, νύφη μου, σήκου, νυφούλα μου,
άναψ’ το κερί και λύσε το παιδί
και ματαφάσκιωστο, για να αποκοιμηθεί.
Σκούπισ’ τη γωνιά κι άναψ’ τη φωτιά,
βάλε τον τζεσβέ και φκιάσε τον καφέ.

Ήταν γυναίκα ήταν όνειρο ήτανε και τα δυό
Ο ύπνος μ᾿ εμπόδιζε να τη δώ στα μάτια
Αλλά της φιλούσα το στόμα την κράταγα
Σαν να ήταν άνεμος και να ήταν σάρκα
Μού λεγε πώς μ᾿ αγαπούσε αλλά δεν το άκουγα καθαρά
Μού λεγε πώς πονούσε να μη ζεί μαζί μου
Ήταν ωχρή και κάποτε έτρεμα για το χρώμα της
Κάποτε απορούσα νιώθοντας την υγεία της σαν δική μου υγεία

Όταν χωρίζαμε ήτανε πάντοτε νύχτα
Τ᾿ αηδόνια σκέπαζαν το περπάτημά της
έφευγε και ξεχνούσα πάντοτε τον τρόπο της φυγής της
Η καινούρια μέρα άναβε μέσα μου προτού ξημερώσει
Ήταν ήλιος...

Σήμερα, κι αμάν αμάν,
σήμερα κάπως δε μπορώ,
βάϊ βάϊ, πουλί μου,
κάπως δεν έχω κέφι.
Παντρεύεται, κι αμάν αμάν,
παντρεύεται η αγάπη μου,
βάϊ βάϊ, πουλί μου,
και παίρνει τον οχτρό μου.
Και παίρνει το οχτρό μου,
για το πείσμα το δικό μου.
Κι εμένα νου, αμάν αμάν
κι εμένα νούνο κάλεσε.
Για να πάω, κι αμάν αμάν,
για να πάω να στεφανώσω.
Με τι πο, κι αμάν αμάν,
με τι ποδάρια να σταθώ;
βάϊ βάϊ, πουλί μου.
Στεφάνι πώς να βάλω;
παίρνω στεφά, κι αμάν αμάν,
παίρνω στεφάνι από φλωρί,
βάϊ βάϊ, πουλί μου,

Της Άρτας το Γιοφύρι

Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες
γιοφύρι εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.
Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.
Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες:
"Αλοίμονο στούς κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας,
ολημερίς να χτίζουμε το βράδυ να γκρεμιέται."
Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στό ποτάμι,
δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χηλιδόνι,
παρά εκελάηδε κι έλεγε ανθρωπινή λαλίτσα:
"Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει,
και μη στοιχειώσετε ορφανό,...

Η θάλασσα στα βάθη της πήρ' έναν ναύτη.--
Η μάνα του, ανήξερη, πιαίνει κι ανάφτει
στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί
για να επιστρέψει γρήγορα και νάν' καλοί καιροί --
και όλο προς τον άνεμο στήνει τ' αυτί.


Αλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή,
η εικών ακούει, σοβαρή και λυπημένη,
ξεύροντας πως δεν θάλθει πια ο υιός που περιμένει.

Ἄνθη μάζευα γιὰ σένα
στὸ βουνὸ ποὺ τριγυρνοῦσα.
Χίλια ἀγκάθια τὸ καθένα
κι᾿ ὅπως τἄσφιγγα πονοῦσα.

Νὰ περάσης καρτεροῦσα
στὸ βορηὰ τὸν παγωμένο
καὶ τὸ δῶρο μου κρατοῦσα
μὲ λαχτάρα φυλαγμένο

στὴ θερμὴ τὴν ἀγκαλιά μου.
Ὅλο κοίταζα στὰ μάκρη.
Ἡ λαχτάρα στὴν καρδιά μου
καὶ στὰ μάτια μου τὸ δάκρι.

Μέσ᾿ στὸν πόθο μου δὲν εἶδα
μαύρη ἡ Νύχτα νὰ σιμώνη
κ᾿ ἔκλαψα χωρὶς ἐλπίδα
ποὺ δὲ στἄχα φέρει μόνη.

Θα 'ναι τα μάτια σου δυο θάλασσες
κι εγώ καράβι αταξίδευτο,
που ξεκινάει για τ' άγνωστο, το απατηλό, το λάγνο.

Θα 'ναι η φωνή σου το γλυκό τραγούδι των Σειρήνων,
που θα με παρασέρνει
στης αγκαλιάς σου το φιλόξενο ακρογιάλι.

Θα 'ναι τα χείλη σου τριαντάφυλλα.
Με τ' άρωμά τους θα μεθώ.
Με τ' άγγιγμά τους θα πεθαίνω.

Κι όλο προσπαθώ
κάτι να σου πώ
κατι που στα χείλη μου κολλάει και δε βαίνει.
Δύσκολη στιγμή
σ' αγαπώ να πει
ένας άντρας που για σένανε πεθαίνει.

Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες
στα περασμένα χρόνια.
Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα
και σε βροχή, σε χιόνια,
δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες.

Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου
μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,
μόνο γι’ αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο
κ’ έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,
μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου.

Μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν
με την ψυχή στο βλέμμα,
περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο
της ύπαρξής μου στέμμα,
μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν.

Μόνο...

ΔΕ ΘΑ ΞΑΝΑΡΘΕΙΣ ΠΙΑ...


Δὲ θὰ ξανἄρθης πιά, νὰ μοῦ χαρίσης
ἀπ᾿ τὴν ὡραία ζωὴ ποὺ σὲ φλογίζει
κάτι, ἕνα της λουλούδι; Σοῦ γεμίζει
μὲ τόσα τὴν καρδιὰ καὶ τὸ κορμί.

Δὲ θἄρθης πιά, τὰ χέρια μου νὰ σμίξης
τὰ παγωμένα, τὰ ἐχθρικά μου χέρια;
Πλάι στὰ δικά σου, μερωμένα ταίρια
δὲν τὰ ζυγώνει πλέον ἡ ἀφορμή.

Δὲ θἄρθης! ...Πὼς ἀργὰ περνοῦν οἱ μέρες.
Κι᾿ ὅσο σὺ φεύγεις, τόσο μὲ σιμώνει
ἡ γνώριμή μου μοίρα. Τόσο μόνη,
τόσον καιρὸ μὲ τὸν κρυφὸ καημό.

Δὲ σοῦ περνάει, ἀλήθεια ἀπὸ τὴ σκέψη
ὅτι μπορεῖ...

Τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου:
ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα.

Νίκος Καζαντζάκης

ΕΡΩ. Τόσες δεν είναι οι ομορφιές, τόσα δεν είν’ τα κάλλη,
μα τούτο εκ την αγάπη σου γεννάται τη μεγάλη.
Μα γή1 όμορφη ’μαι γη άσκημη, Πανάρετε ψυχή μου,
για σέναν εγεννήθηκε στον κόσμο το κορμί μου.

ΠΑΝ. Νερό δεν έσβησε φωτιά ποτέ, βασίλισσά μου,
καθώς τα λόγια τα γροικώ2 σβήνουσι την πρικιά3 μου.

Μ’ όλον ετούτο, αφέντρα μου, μα την αγάπη εκείνη,
που μας ανέθρεψε μικρά, και πλια παρ’ άλλη εγίνη
πιστή και δυνατότατη σ’ εμένα κι εις εσένα,
και τα κορμιά μας σ’ άμετρο4 πόθο κρατεί δεμένα,
περίσσα5 σε παρακαλώ ποτέ να μην αφήσεις
να...